Als kind leren we allerlei strategieën om ons te beschermen tegen situaties die te overweldigend zijn. Velen kennen de overlevingsreacties vechten, vluchten en bevriezen, maar er is nog een belangrijke strategie die optreedt wanneer iemand zich onveilig voelt in contact met anderen: fawning.
Fawning, ook wel de fawn-respons, is een angstreactie waarbij iemand zich onderwerpt aan een ander die als gevaarlijk of bedreigend wordt ervaren. Stel je bijvoorbeeld een kind voor dat opgroeit in een gezin waar een ouder snel boos wordt en onvoorspelbaar is. In plaats van weerstand te bieden of weg te rennen, leert het kind om zich aan te passen, altijd vriendelijk te blijven en conflicten te vermijden om de woede van de ouder niet uit te lokken.
In een fractie van een seconde beoordelen de overlevingshersenen de situatie en laten je reageren door mee te werken, jezelf weg te cijferen en de ander te pleasen om escalatie te voorkomen. Dit betekent vaak dat je je eigen gevoelens, grenzen en waarheid opzijzet. Dit gedrag kan zich later in het leven voortzetten, waardoor iemand zich in relaties voortdurend onderdanig opstelt om afwijzing of confrontaties te vermijden.
Bij fawning is er sprake van een situatie die als bedreigend wordt ervaren. De overlevingshersenen nemen de controle over van het rationele, volwassen brein, omdat er geen tijd is om bewust na te denken over de beste strategie. Dit maakt het een automatische, gezonde en normale reactie op angst.
In de dierenwereld onderwerpen sommige dieren zich door zich klein te maken wanneer ze bedreigd worden door een groter en sterker dier. Mensen reageren op een vergelijkbare manier in sociale situaties: we schikken ons, werken mee en reageren inschikkelijk, ook al voelen we diep vanbinnen iets heel anders.
Wanneer gevaar dreigt, doet het lichaam er alles aan om geen bedreiging te vormen voor de persoon die als gevaarlijk wordt gezien. Dit gebeurt doordat de amygdala, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het detecteren van dreiging, een alarmsignaal afgeeft. Hierdoor schakelt het lichaam automatisch over op een overlevingsstrategie, zoals fawning, om het gevaar te minimaliseren en schade te beperken. Je maakt je klein, stelt je inschikkelijk op en slikt je eigen mening en waarheid in om confrontatie en escalatie te voorkomen. De primaire functie van deze reactie is om zo min mogelijk schade op te lopen.
Als kind bevind je je in een afhankelijkheidspositie. Vluchten is vaak geen optie en vechten tegen iemand die sterker of machtiger is, is onrealistisch. In zulke situaties schakelen de overlevingshersenen over op fawning als ultieme strategie.
Fawning kan ontstaan in situaties zoals:
Zolang de persoon die als bedreigend wordt ervaren nog invloed op je heeft, blijven de overlevingshersenen actief en blijft de fawn respons optreden om gevaar te minimaliseren. Daarom is het essentieel om eerst volledig uit de invloedssfeer van deze persoon te komen en jezelf in veiligheid te brengen. Pas dan is er ruimte om te herstellen en opnieuw contact te maken met je eigen behoeften en gevoelens.
Nee, de fawn-respons is een natuurlijke overlevingsstrategie die je geholpen heeft in bedreigende situaties. Het probleem ontstaat wanneer deze reactie een vast patroon wordt, ook in situaties waarin geen direct gevaar meer dreigt. Dit kan ertoe leiden dat je het contact met je eigen wensen, behoeften en grenzen verliest.
Herken jij jezelf in de fawn-respons? De volgende kenmerken zijn vaak aanwezig bij mensen die snel in fawning vervallen:
Herstellen van een patroon van fawning vraagt om bewustwording en oefening. Wanneer je merkt dat je in een fawn-patroon terechtkomt, kun je de volgende (eerste) stappen zetten:
De fawn-respons is een krachtige overlevingsstrategie die ontstaat in bedreigende situaties. Hoewel deze reactie nuttig kan zijn in onveilige omstandigheden, kan hij je op de lange termijn belemmeren in je autonomie en zelfontwikkeling. Door bewustwording, zelfcompassie en oefening kun je het patroon doorbreken en leren om weer in contact te komen met je eigen behoeften en grenzen in plaats van altijd de ander voorop te stellen.
Op 30 april 2025 geef ik een Webinar over de Moederwond: Heel je moederwond én je (liefdes)relaties! Op 18 mei 2025 geef ik een Webinar over het verwonde Innerlijke kind en hoe we dat kunnen helen. Geef je op als je erbij wilt zijn!
Graag houd ik je op de hoogte van alle activiteiten en ontwikkelingen. Ik ga vanzelfsprekend zorgvuldig om met je gegevens. Voor meer info: bekijk de Privacyverklaring.
